Κλιματική αλλαγή και χάσμα Βορρά – Νότου

Στο μάθημα της Γεωγραφίας στο σχολείο μαθαίναμε για τις Κάτω Χώρες. Για ένα παιδί του γυμνασίου η πρώτη ερώτηση που μπορούσε να κάνει στον καθηγητή του ήταν «για ποιον λόγο ονομάζονται Κάτω Χώρες;» με τον καθηγητή να απαντά ότι βρίσκονται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ότι στο σενάριο του λιωσίματος των πάγων του Βόρειου Αρκτικού Κύκλου θα είναι οι πρώτες που θα πνιγούν.

Βεβαίως στο σχολείο μαθαίναμε και για την τρύπα του όζοντος, την υπερθέρμανση του πλανήτη που ευθύνεται για την άνοδο της στάθμης των θαλασσών και πώς αυτό μπορεί να επηρεάσει ολόκληρα μέρη του πλανήτη Γη.

“Καμπανάκι” για τη Γηραιά Ήπειρο
Η κλιματική αλλαγή είναι πρόβλημα το οποίο βιώνει ο πλανήτης όχι απαραίτητα τα τελευταία χρόνια, αλλά που απασχολεί την ανθρωπότητα σε βάθος χρόνου. Ακραία καιρικά φαινόμενα, τροπικές καταιγίδες, ανεμοστρόβιλοι και υψηλές θερμοκρασίες ήταν καθημερινότητα για διάφορα σημεία του πλανήτη, με την Ευρώπη να τη γλιτώνει προς το παρόν.
Η τελευταία συνδιάσκεψη για το κλίμα ωστόσο αποκάλυψε πως οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ένα μακρινό σενάριο αμερικανικών ταινιών, αλλά πλέον βρίσκεται στην πόρτα της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Θερμοκρασίες στη Σιβηρία που θυμίζουν αφρικανική Σαχάρα και καταιγίδες σε ευρωπαϊκές πόλεις που θυμίζουν Φιλιππίνες. Ερημοποίηση και ξηρασία στον ευρωπαϊκό Νότο και «καύσωνες» στο Ροβανιέμι.

Στην καταγραφή αυτών των φαινομένων «πάτησε» η τελευταία έκθεση του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, η οποία αναμένεται να δοθεί πλήρης στη δημοσιότητα τους επόμενους μήνες.
Τμήμα της έκθεσης της διακυβερνητικής επιτροπής για την κλιματική αλλαγή (IPCC) έφερε στο φως της δημοσιότητας το «Politico». Σύμφωνα με την έκθεση, «καμπανάκι» χτυπάει για τη Γηραιά Ήπειρο, η οποία θα πληγεί από βαθιές κοινωνικές ανισότητες Βορρά – Νότου εξαιτίας των αλλαγών στο κλίμα.
«Ο κόσμος δεν ξέρει πώς η κλιματική κρίση θα τον επηρεάσει προσωπικά. Ζωές θα αναστατωθούν, ζωές θα χαθούν, οικοσυστήματα θα καταστραφούν, οικονομικοί κλάδοι θα καταρρεύσουν και οι τύχες των Ευρωπαίων θα αποκλίνουν ακόμη περισσότερο από όσο ήδη συμβαίνει, καθώς το χάσμα Βορρά – Νότου θα διευρυνθεί» αναφέρει ο επικεφαλής του κέντρου Πρίστλεϊ του Πανεπιστημίου του Λιντς, και υπεύθυνος για τη σύνταξη μέρους της έκθεσης.

Τα προβλήματα
Λειψυδρία και ερημοποίηση για τον ευρωπαϊκό Νότο, σφοδρές καταιγίδες και πλημμύρες για τον Βορρά. Η ερημοποίηση στον Νότο θα μειώσει τις διαθέσιμες γαίες και την παραγωγικότητά τους, ενώ αντιθέτως θα βελτιωθούν οι συνθήκες για τη γεωργία στον Βορρά λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων. Την ίδια στιγμή, η λειψυδρία και οι ακραίες θερμοκρασίες θα διώξουν εργάτες γης οι οποίοι δεν θα μπορούν να δουλέψουν τη γη. Μείωση κατά 12% θα υποστεί η σιτοπαραγωγή αλλά και η παραγωγή αραβοσίτου, με αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών σε βασικά αγαθά.
Βέβαια, η αύξηση της θερμοκρασίας θα επαναφέρει στο προσκήνιο και αρρώστιες που μεταδίδουν τα κουνούπια, τον ιό του Δυτικού Νείλου, τον δάγκειο πυρετό, την ελονοσία, κ.λπ. Έτσι η κλιματική αλλαγή μπορεί να αποβεί μοιραία και για μια ακόμα υγειονομική κρίση – βιώνουμε ήδη την πανδημία της Covid-19 – στο εγγύς μέλλον.
Στον αντίποδα, ο Βορράς έρχεται αντιμέτωπος με την άνοδο της στάθμης των θαλασσών καθώς οι ζημιές από πλημμύρες σε παράκτιες περιοχές θα δεκαπλασιαστούν, ενώ οι ζημιές σε παραποτάμιες περιοχές, κυρίως στη βόρεια Ευρώπη, θα εξαπλασιαστούν. Μια αύξηση της τάξης των 2 βαθμών Κελσίου θα προκαλούσε σημαντικές ζημιές στον Βορρά αλλά ο Νότος, ο οποίος καλείται ήδη να αντιμετωπίσει τα όρια χρέους που έχουν επιβάλει οι Βρυξέλλες, θα τραβήξει μόνιμο χειρόφρενο από οικονομικής άποψης, αναφέρει σχετικά το «Politico».

Ο ευρωπαϊκός Νότος επομένως καλείται, ύστερα από τα δύσκολα χρόνια της δημοσιονομικής προσαρμογής, να έρθει αντιμέτωπος και με το κλίμα, συνέπειες του οποίου θα φανούν και στις οικονομίες των χωρών του.

Κλιματικοί μετανάστες
To εφιαλτικό σενάριο της ξηρασίας, των πλημμυρών και της μείωσης της παραγωγής δεν σταματά εδώ. Σύμφωνα με την έκθεση, το χάσμα που θα δημιουργήσει η κλιματική αλλαγή ανάμεσα σε Βορρά και Νότο περιλαμβάνει και τους κλιματικούς μετανάστες.
Σύμφωνα με την έκθεση, λόγω της αποσταθεροποίησης του κλίματος περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο του εκτοπισμού από τις εστίες τους τα επόμενα 30 χρόνια. Οι επιστήμονες του IPCC ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου και προειδοποιούσαν για τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές που θα προκαλούσε η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας.
Η εμπειρία έχει δείξει πως δεν λίγες οι χώρες του πλανήτη που οι άνθρωποι, λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, της ξηρασίας, της ερημοποίησης και των φυσικών καταστροφών, αναγκάζονται σε εσωτερική μετανάστευση, τουλάχιστον αναφορικά με τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Χώρες του οποίου βρίσκονται σε πιο άμεσο κίνδυνο σε σύγκριση με τον πλούσιο δυτικό κόσμο, που ενώ δεν θα εξαιρεθεί από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θα μπορέσει να προσαρμοστεί πιο εύκολα. Τουλάχιστον αρχικά.